Bir deney üzerine gözlemler…Bilimsel bir deneyi gerici bir teoriye dayanak etme çabalarıK. AliGeçtiğimiz günlerde İsviçre-Fransa sınırında bulunan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde bir deney gerçekleştirildi. Daha doğrusu, yaklaşık 10-15 yıl süreceği tahmin edilen bir araştırmanın başlangıcı yapıldı. Son iki-üç haftadır medyada bu konuya genişçe yer ayrıldı. Özellikle son bir haftadır da neredeyse esas gündemi bu konu oluşturuyordu. Yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada konu yoğun bir şekilde işlendi, hatta bu deney yüzünden dünyanın sonunun geleceğine dair senaryolar bile üretildi. Böylece oldukça büyük oranda bir ilgi yoğunlaşması sağlandı konu üzerine. Öncelikle belirtilmesi gereken bir nokta var. Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi 1954’te kuruldu. Ve ‘80’lerin başından bu yana daha küçük parçacık hızlandırıcıları kullanılarak önemi hiç de geçtiğimiz günlerde gerçekleştirilenden daha az olmayan birçok deney gerçekleştirildi. Fakat bugüne kadar hiçbir deney için bu kadar yaygara koparılmamıştı. Bu kadar gürültü eşliğinde ileri sürülen en önemli iddia, madde hakkında yeni ve çok önemli bilgiler elde edileceği. Bu sayede, 14 milyar yıl önce gerçekleşen, evrenin yaratılış anı olarak kabul edilen Büyük Patlama’ya (Big Bang) ve sonrasına, böylece de genel olarak evrene ilişkin birçok şeyi anlayabileceğimiz söylendi. Üstelik, bu yeni bilgiler sayesinde önemli teknolojik ilerlemeler sağlanacak ve bu da hayatımızı kolaylaştıracaktı... Tüm bu söylemlerin ortak paydasını “madde”yi daha derinden anlamak, kavramak ve maddenin sırrını çözmek vb. ifadeler oluşturuyor. Yerli-yabancı tüm medya organlarında, elbirliği yapılmışcasına bu deney üzerine ve özellikle de büyük patlama teorisi üzerine hararetli tartışmaların geçtiği programlar yayınlandı. Bu deney dolayısıyla koparılan yaygaraya ve yapılan reklama ilişkin çeşitli yorumlar yapılabilir. Yalnızca ideolojik sonuçları itibariyle duruma bakılırsa, en önemli sonuçlardan biri, Büyük Patlama Teorisi’nin, medya aracılığıyla haftalarca propagandasının yapılması oldu. Böylelikle bu teori ilk kez bu kadar geniş çaplı bir organizasyonla kitlelerin gündelik yaşamına sokulmuş oldu. Bu sayede resmi bir “başlangıç” yani “yaratılış” düşüncesi “bilimsel temellere kavuştu”. Zaten tartışılan da, böyle bir teorinin doğru olup olmadığı değil, yaratılış anında ve sonrasında neler olduğu... Yani evrenin bir başlangıcı olduğu, yani “bir şey” dolayısıyla yaratıldığı peşinen kabul ediliyor, ettiriliyor. Ve evren bu yaratılış an’ına indirgeniyor; evreni anlamak, bu yaratılış an’ını anlamaya indirgeniyor. Yazılı ve görsel medyada da bir sürü akademisyen bunun gerçekten böyle olduğuna dair ayrıntılı açıklamalar yaptı. Bu sürecin gözardı edilmemesi gereken ideolojik sonuçlarından biri budur. Fakat işin aslı hiç de öyle medyada ısrarla anlatılmaya çalışıldığı gibi değil. Büyük Patlama Teorisi, son derece belirgin bir sınıfsal tutumu yansıtan, tam anlamıyla gerici bir teoridir. İnceltilmiş biçimler altında yutturulmaya çalışılan metafiziksel bir kabulden ibarettir. Özellikle şu nokta üzerinde önemle durmak gerekiyor: Büyük Patlama Teorisi esas olarak bilimsel deney ve gözlemler sonucunda ulaşılmış/oluşturulmuş bir teorem değildir. Bu, siyasal iktidarı ve dolayısıyla üst yapıyı elinde tutan egemen sınıfların dünya görüşüne ait ilkesel bir tutumdur; özel mülkiyetçi ilkelere uygun en genel dogmadır. Bu teori, farklı biçimler altında, tarihsel olarak ilk sınıflı toplumlara kadar uzanan son derece köklü bir kültürel arka planı olan sınıfsal bir tercihtir. Gerici sınıfsal tutum, kendi özel mülkiyetçi dünya görüşünün bir yansıması olarak ve bu mülkiyetin bir ifadesi olarak her olguya, sürece, nesneye, fenomene vb. bir başlangıç ve bir son çizmek ve onu sınırlamak, onu belirli sınırlar içinde tutmak; deyim uygunsa o şeyi kendi “mülkiyetine” almak zorundadır. Evrene ilişkin olarak kabul edilen başlangıç, yani Büyük Patlama Teorisi, bu mülkiyet görüşünün bir yansımasıdır. Genel olarak üretim süreçlerinin dışındaki sınıfların, üretim araçları ve ürünlerine genel olarak el emeği harcamadan sahip olabilmelerinin koşulladığı algı biçiminin bir yansımasıdır aynı zamanda. Teoriyi doğruladığı ya da desteklediği iddia edilen tüm fiziksel bulgular, başka bir sınıfsal zemin üzerinden, proletaryanın marksist dünya görüşü temeli üzerinde yorumlanırsa bambaşka sonuçlara ulaşılır. Bu fiziksel bulguların burada tek tek yorumlamaya elbette olanak yok. Bu hem konuyu dağıtacaktır, hem de burada vurgu yapılmak istenen ideolojik özü karartacaktır. Fakat şu kadarını belirtmekte fayda var: İnsan, kendi dışındaki nesnel gerçekliği anlamaya, açıklamaya çalışırken, yine bizzat o nesnel gerçeklikten soyutlayarak elde ettiği kavramları kullanır. Ve bu kavramlar, her zaman, insanın nesnel gerçeklikle olan tarihsel ve belirli bir durumunu yansıtır. Bu belirli durum ve tarihsel dönem değişirse, kavramların içeriği de değişir, gelişir. Bu yüzden kavramlar arasındaki ayrım mutlak değil, görelidir. Fakat konu, dünyamızdaki ya da evrendeki belirli bir durum, süreç ya da herhangi bir fenomen değil de genel olarak evrenin kendisi, tüm evren olunca, konuya ilişkin olarak kullanılan kavramlar da kendi kuramsal sınırlarına ulaşır ve kendi ayrımlarını yitirir. Bu yüzden evrene bir başlangıç sınırı çizmek, aynı zamanda o sınırın ötesini yani öncesini de tanımlamaktır. Evrenin toplam hacminden söz etmek, o hacmin ötesine adım atmaktır, evrenin bir diğer bölgesine geçmektir; evrendeki toplam kütle miktarından söz etmek ise, o miktardan daha çoğunu dile getirmek demektir. Yani genel olarak, evreni herhangi bir açıdan sınırlamak, evreni o sınırın ötesine taşımak olmaktadır. Sözü edilen ve nesnel olarak aşılan bu sınırların ötesine ilişkin, her ne kadar henüz kuramsal olarak yalnızca varlığına dair bir saptama yapabiliyorsak da, yanlış yorumlanan tüm gözlem ve ölçümlerden daha değerli olan, diyalektik mantığın bize gösterdiği bu kuramsal sonuçtur. İşte bu durum, yani sınır çizdikçe sınırsızlığa yol almak, diyalektik maddeci düşüncenin temel niteliklerinden biridir ve “sonsuzluk” kavramının maddeci tanımlanışıdır. Evren nicel hokkabazlıklarla değil, diyalektiğin nitel özüyle kavranabilir. Marksizm bize evrenin önsüz-sonsuz bir nitelik olduğunu söylemektedir. Marksist bilim insanları da Büyük Patlama’ya benzer bir teoriyi, tüm evrene ilişkin değil, evrenin belli bir bölgesine, belli sınırlar ilişkin bir durum ya da olay olarak kabul etmektedirler. Yani sonsuz evrenin sonlu bir bölgesinde. Bu anlayış, evrenin yaratılışı gibi, zamanın başlangıcı gibi, gerici fikirlere taban tabana zıt, başka bir dünya görüşünü dile getirmektedir. Engels, benzer bir durum üzerinden şarlatan Dühring’i yanıtlarken, tartıştığımız konuya ilişkin son derece net ve aydınlatıcı olan şu açıklamayı yapıyor: “Burada da (…) insan düşüncesinin zorunlu bir biçimde mutlak olarak tasarlanan niteliği ile, onun salt sınırlı düşünceli bireylerde güncelleşmesi arasındaki aynı çelişkiyi, ancak sonsuz bir gelişme içinde, insan kuşaklarının, hiç değilse bizim için, pratik bakımdan sınırsız ardışıklığı içinde çözümlenebilecek çelişkiyi görüyoruz.” (Engels, Anti-Dühring, Sol Yayınları, Mart 1977, Ankara, s.167) Hiçbir zaman hiçbir bilgi bize evrenin sırrını tam olarak vermeyecek, evreni tam olarak anlamamızı sağlamayacaktır. Bu, Engels’in dediği gibi “ancak sonsuz bir gelişme içinde, insan kuşaklarının” çözümleyebileceği bir sorundur, çelişkidir. Bu çelişkinin bugünkü ve de yarınki görünüşü her zaman, insan düşüncesinin sınırsız doğasının sınırlı bireylerde dile gelmesi dolayısıyla olacaktır. Gelişim, bu çelişkinin sürekli bir biçimde ortaya çıkması ve çözümlenmesiyle kendini gösterecektir. Aslında bugün olan da budur, fakat gericilik, bilimi her zaman olduğu gibi kendi gericiliğine dayanak yapmaya çalışmaktadır. Yazımızın konusunu oluşturan deneye ilişkin olarak yazılı ve görsel basında sık sık duyduğumuz iddialardan biri de, yazının girişinde belirtildiği gibi, maddeyi daha derinden anlamak, kavramak ve maddenin sırrını çözmek vb. ifadelerle dile getirilen düşüncedir. Bu deney ve elde edilecek sonuçlar, elbette maddeyi daha derinden kavramaya yardımcı olacaktır. Fakat bu, işin yalnızca bir yönüdür ve maddeyi kavramanın asıl yolu değildir. Bu deney dolayısıyla medyada yer alan haber, açıklama, söyleşi, oturum vb. programlarda, bu tür karmaşık fiziksel sorunların araştırılması ve çözümlenmesinin maddeyi ve evreni kavrayabilmenin esas yolu olduğuna dair değişik tonlarda vurgular yapıldı sürekli. Peki, gerçekten öyle mi? Öncelikle maddenin Lenin tarafından yapılan tanımına bir bakalım: “Madde, insana duyumları tarafından verilen ve duyumlarımızdan bağımsız olarak var olan, duyumlarımız tarafından kopya edilen, resmedilen ve yansıtılan nesnel gerçekliği gösteren felsefi bir kategoridir.” (Lenin, Materyalizm ve Ampiryokritisizm, Sol Yayınları, Nisan 1988, Ankara, s.136) Konunun en kritik noktası, Lenin’den yapılan alıntıda yer alan “kategori” sözcüğünde gizlidir. Lenin’in dediği gibi, madde felsefi bir kategoridir. İnsanın duyularından ve bilincinden bağımsız olarak var olan dış dünyaya ait her şey madde kategorisi altındadır. Yalnızca nesnelerin genel olarak fiziksel yapıları, özellikleri değil; uzay, zaman, doğa yasaları, sosyo-ekonomik yasalar, toplumsal kültür biçimleri vb. tümü de madde kategorisi altında tanımlanabilen nesnel gerçekliklerdir. Sözü edilen deneyle incelenen, araştırılan maddenin yalnızca sınırlı bir görünümüdür. Maddenin cevher ya da tözsel dediğimiz yanını oluşturan, durağan kütlesi olan kesikli (atomlar, moleküller) bir yapıya sahip olan yanıyla; durağan kütlesi olmayan sürekli (çekim ve manyetik alanlar gibi) bir yapıya sahip olan iki farklı niteliğin ilişkisidir, bu deneyde araştırılan ve araştırılacak olan. Maddeyi daha derinden anlamak ise maddenin daha yüksek ve karmaşık yapılarını anlamak demektir. Söz konusu deney, inorganik alanda yapılan bir araştırmadır. Organik alan, özellikle çeşitli yaşam formlarının görüldüğü alan, maddenin daha yüksek bir hareket biçimidir. Toplumsal yaşam ve toplumsal yaşamın ortaya çıkardığı bilinç biçimleri ve nesnenin en üst örgütlenme biçimi olan psişik faaliyet, maddenin en üst hareket biçimidir. Maddeyi daha derinden kavramak, bu yüksek hareket biçimlerine hükmeden yasaları kavramaktır asıl olarak. Ve bu sayılanların tümü madde kategorisi altındadır, “maddî”dir. Maddeyi daha derinden anlamak, insanın doğayla olan ilişkisinin yasalarını, toplumsal yapıları, bu yapıların koşulladığı bilinç biçimlerini tarihsel bağlamları içinde kavramaktır. Maddeyi daha derinden kavramak, maddeyi daha derinden kavramanın önündeki engelleri kavramaktır. Burada yapılmak istenen elbette, bu deneyle araştırılmaya başlanan ve önümüzdeki yıllarda da devam edecek olan bilimsel çalışmaları küçümsemek değildir. Binlerce bilim insanı ve emekçinin emeğiyle oluşturulmuş olan bir deney programı ve düzeneğinin ortaya çıkaracağı bulguları elbette önemsemek gerekiyor. Ama onu, bilimin nesnel doğasına uygun bir şekilde algılamak ve yorumlamak, burjuvazinin gerici dünya görüşüne alet etmemek kaydıyla... |
