“Yatırımlar çakıldı, işsizlik tırmandı, kredi talebi düşük”

TMMOB’ye bağlı Makina Mühendisleri Odası’nın her ay yayınladığı ‘Sanayinin Sorunları ve Analizleri’ bülteninin Eylül sayısında yatırımlardaki sert düşüşe ve işsizlikteki tırmanışa dikkat çekildi.

İktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırlanan bültenin “Yatırımlar çakıldı, krediler sorunlu” başlıklı Eylül sayısında 2019 yılı ikinci çeyrek GSYH istatistiklerine değinildi. Ekonomideki daralmanın art arda üçüncü çeyreği bulduğu hatırlatılan bültenin özetinde, “Ekonomiyi dibe çekmede yatırımların dramatik ölçüde düşmesi önemli bir etken oldu. Türkiye’de hem kamu hem özel sektör yatırımları 12 aydır sert bir biçimde düşüyor” denildi.

Yatırımlarda son 10 yılın en büyük daralması

2019 2. çeyreğinde önceki yılın aynı döneme kıyasla yatırımların yüzde 23’e yakın düştüğüne değinilerek yatırımların 12 aydır düştüğüne şöyle işaret edildi:

“Son 10 yıldır hiçbir çeyrekte yatırımlar bu kadar daralmamıştı. Yatırımlardaki daralma sadece bu ikinci çeyreğin değil, son dört çeyreğin sorunu. Birikimli olarak bakılırsa son dört çeyreğin toplamında ya da son 12 ayda yatırımlar bir önceki 12 aya göre yüzde 8’e yakın gerilemiş durumda.”

İnşaat ve makina-teçhizat alanında yatırımların sırasıyla yüzde 29,2 ve yüzde 17 oranında düştüğüne dikkat çekilerek bunun sanayinin geleceğine de etkisi olacağı belirtildi.

Yatırımlardaki düşüşün işsizliğe yansıdığına dikkat çekilerek Haziran ayı işsizlik verileri hatırlatıldı ve “sadece Mayıs-Haziran döneminde işsiz sayısı 100 bin arttı” denildi.

Dışarıdan kredi temini zor, döviz kurunun akıbeti belirsiz

Yatırımlardaki düşüşte konut ve dayanıklı tüketim mallarına olan talebin “hızla azalması”nın da etkili olduğuna yer verilerek yabancı sermayenin kredi vermekten kaçındığı üzerinde şöyle duruldu:

“Dış kreditörler kredi fiyatlarına Türkiye’nin 400 baz puanı bulan ve en yakınındaki Güney Afrika’yı riskte bir kat geride bırakan sigorta prim maliyetini (CDS) eklediklerinde, kredinin cazibesi daha da azalıyor. Bu fiyattan dışarıdan kredi temin etmek zor olduğu gibi, borç alınacak dövizin içeride TL karşılığının nasıl bir serüven yaşayacağı da bilinemiyor ve ‘bekle-gör’ durumu burada da sürüyor.”

Bankalar batık kredilerden endişeli

AKP iktidarının bu tabloya çözüm arayışının faizleri düşürme ve kredi musluklarını tekrar açma şeklinde olduğu belirtilerek bankaların takipteki kredilerin artışından duyduğu endişe nedeniyle buna katılmadıkları ileri sürüldü ve “Çünkü bankalar, bu faiz indirimleri ile kredi faizi düşürmenin ve yeni krediler açmanın riskli olduğunu, beklenti kârlarını karşılamayacağı görüşündeler” ifadeleri kullanıldı.

Bütçe açıklarının ve kamu maliyesinin sorunlarına da dikkat çekilen bültende, bütçe açıklarının Merkez Bankası’nın kaynaklarıyla örtülmeye çalışıldığı hatırlatıldı. Toplam 80 milyar liraya yakın MB kaynağının Hazine’ye aktarıldığı belirtilerek “Yine de bütçenin borçlanma ihtiyacı artıyor” denildi.

“Finans merkezi” projesini kurtarmak için Varlık Fonu devrede

AKP iktidarının yandaş sermaye örgütü MÜSİAD ile birlikte “İslami finans merkezi” hayalleri doğrultusunda öne sürdüğü “İstanbul Finans Merkezi” (İFM) projesini, krizle birlikte saplandığı bataktan kurtarmak için Türkiye Varlık Fonu devreye girdi.

Türkiye Varlık Fonu (TVF) Genel Müdürü Zafer Sönmez AA’ya verdiği demeçte “İstanbul Finans Merkezi (İFM) projesinde ilk etapta inşaatın tamamlanması için müteahhit şirketlerle görüşmeleri hızlandırdık ve her biriyle kamu yararını gözeterek rayiç bedellerin altında oldukça makul meblağlar üzerinden anlaşmalar yaptık” diye konuştu.

TVF alanın üçte birini 1,67 milyar liraya devralıyor

2022’ye bitirmeyi hedefledikleri inşaatın devam etmesi çabasında olduklarını dile getiren Sönmez, yaptıkları anlaşmaya dair şu ifadeleri kullandı:

“TVF olarak 1,3 milyon metrekarelik kullanılabilir alanı olan projenin yaklaşık 465 bin metrekarelik kısmını proje, hafriyat, arsa bedelleri ve bugüne kadar tamamlanan inşaat maliyetleri dahil olmak üzere 1 milyar 670 milyon TL karşılığında devralacağız. Ofis ve çarşı alanlarını içeren bu kısımlardaki 3 yüklenici firma ile anlaşmaları imzalıyoruz. İnşaatların bir an önce başlaması için Emlak Konut GYO ile birlikte ihale düzenleyeceğiz. En geç kasım ayında vinçlerin çalışmaya başlayacağının müjdesini şimdiden verebiliriz.”

Kriz, Erdoğan’ın “finans merkezi” hayallerini de vurdu

Eylül ayında geçtiğimiz haftalarda “Alternatif Finansta Yeni Ufuklar” programında konuşan AKP şefi Tayyip Erdoğan “İstanbul Finans Merkezi’nin kısa sürede önemli bir marka haline geleceğine inanıyorum” diyerek İFM inşaatını kurtarma niyetlerini dile getirmişti.

3 yıl önce temeli atılan projenin inşaasının büyük bölümü, krizin özellikle inşaat sektöründeki etkisiyle geçtiğimiz yıl sonuna doğru durmuştu. İFM’nin 2020’de açılacağı hedefinin 2023’e ötelendiği ifade edilirken, sermaye iktidarı şimdi TVF eliyle finans merkezi için seferber olmuş durumda.

Ağustos’ta kurulan şirket sayısı azaldı, kapananlar arttı

Türkiye kapitalizminin krizi kurulan/kapanan şirket istatistiklerine yansıdı. Geçen yıla kıyasla, hem kurulan şirket sayısı düştü, hem de kapanan şirket sayısında artış oldu. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından yayınlanan Ağustos ayı kurulan/kapanan şirket istatistiklerine göre, ilk 8 ayda 52 bin 474 şirket kuruldu, 7 bin 597 şirket kapandı. Kurulan şirket sayısı geçen yıla kıyasla yüzde 10,3 azalırken, kapanan şirket sayısı yüzde 5,59 arttı.

Ağustos ayı istatistiklerinde de aynı eğilim gözlendi. Zira Ağustos ayında kurulan şirket sayısı geçen yıla kıyasla yüzde 2,61 azaldı, kapanan şirket sayısı ise yüzde 11,43 arttı. Kurulan kooperatif ve gerçek kişi ticari işletme sayıları da geçen yılın Ağustos ayına kıyasla düşüş gösterdi. Kurulan kooperatif sayısı yüzde 4,3, gerçek kişi ticari işletme sayısı yüzde 20,8 azaldı. Ağustos’ta kapanan kooperatif ve gerçek ticari işletme sayıları Ağustos’ta yarıya yakın azaldı.